to blog i podcast o rzeczach ważnych w działaniach społecznych posłuchaj podcastu i zainspiruj się
Co to jest projekt społeczny?
W tradycyjnym podziale projektów wyróżniamy projekty twarde – inwestycyjne i miękkie – nieinwestycyjne. W wyniku intensywnego wykorzystania środków unijnych tj. Europejskiego Funduszu Społecznego unijne projekty miękkie zaczęto nazywać społecznymi. Projekt społeczny wg. funduszy unijnych to działanie, które jest nieinwestycyjne. A do projektów nieinwestycyjnych wchodzi cały katalog różnych typów projektów np. mające na celu dostarczyć konkretne usługi społeczne, projekty innowacyjne i wdrażające innowacje, dla przedsiębiorców i osób narażonych na wykluczenie społeczne. Jednak w działaniach organizacji pozarządowych projekt społeczny powinien być rozumiany, bardziej jako ten, który działa na rzecz konkretnej społeczności lokalnej.
Uczestnicy projektu społecznego
Jest taka specjalna kategoria projektów, które nie są prostą realizacją usług na rzecz klientów instytucji realizującej działania. Gdyż uczestnicy w projektach społecznych nie są jego odbiorcami, ani klientami. Nie są też podopiecznymi, ani korzystającymi. Uczestnicy w projektach społecznych powinni być traktowani, właśnie jako uczestnicy lub współorganizatorzy działań. Celem takiego projektu społecznego będzie wprowadzenie zmiany w danej społeczności lokalnej.
To, czy ogłaszającemu konkurs chodzi o to, czy działania mają być nieinwestycyjne, czy – włączające społeczność w projekt, przeczytasz w regulaminie konkursu. Np. w ostatnim czasie był ogłoszony konkurs Fundacji Orlen „Moje miejsce na ziemi”. W tym konkursie już w regulaminie wpisano, że „Celem Programu jest wspieranie mieszkańców w działaniach na rzecz ich społeczności. Podejmowane inicjatywy mają budować kapitał społeczny na lokalnym poziomie. Program prowadzony jest z myślą o tych, którzy mają pomysł i energię, żeby zmieniać swoje miejsce na Ziemi.” W tym konkursie grantodawca wprost napisał, że do oczekiwanych działań należą: budowanie kapitału społecznego i zaangażowanie społeczności lokalnej.
Jednak większość grantodawców nie wskazuje swoich oczekiwań wprost. Np. jakiś czas temu w regulaminie konkursu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich nie było takich zapisów. Dopiero w karcie oceny merytorycznej wniosku pojawiała się kategoria punktowanych pytań dotyczących zaangażowania społeczności lokalnej… Jak już możesz się domyślić, z powodu braku zaangażowania społeczności odpadało najwięcej wniosków.
Jeżeli zastanawiasz się, na co położyć nacisk w Twoim projekcie tak by najlepiej odpowiadał typowi konkursu grantowego to najlepszą metodą jest udział w spotkaniu z grantodawcą. Takie spotkania najczęściej odbywają się w formie online. A i nierzadko nagrania z nich grantodawcy publikują na YouTube. Jeżeli grantodawca nie przewidział spotkań dla wnioskodawców spróbuj zadzwonić i porozmawiać z organizatorem konkursu lub umów się z doświadczonym doradcą dla organizacji pozarządowych.
Cele w projektach
Cele w projektach mogą być różne, ale zawsze powinny być SMART, o czym mówiłam w jednym z odcinków podcastu. Celem projektu nieinwestycyjnego może być np. nabycie kwalifikacji lub zatrudnienie 30 osób. Inwestycyjnego – np. remont lub dostosowanie obiektu do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Celem projektu społecznego zawsze powinna być zmiana w danej społeczności lokalnej.
Ta zmiana może dotyczyć:
- poprawy jakości życia, gdy opracujemy z mieszkańcami koncepcję pomocy sąsiedzkiej,
- utworzenia społecznego placu zabaw,
- napisania projektu mieszkańców do budżetu obywatelskiego,
- wypracowania koncepcji i realizacja monitoringu w dzielnicy,
- i… wielu innych zagadnień.
Ważne jest to, że wszystkie z tych zagadnień są ważne dla mieszkańców danego miejsca, miasta lub regionu. I to właśnie sami zainteresowani pod okiem doświadczonych animatorów lub facylitatorów planują i realizują działania projektowe.
Projekt społeczny pozwala na współdecydowanie
Bez wkładu samych zainteresowanych nie ma dobrego projektu społecznego. Możesz porównać tą sytuację do np. wykonania ścieżek rowerowych w mieście. Gdy taką usługę zleca urzędnik poruszający się samochodem, nie będzie on wiedział, co jest istotne dla rowerzystów. W efekcie w Polsce jest dużo wykostkowanych ścieżek prowadzących donikąd. Gdyby w proces planowania ścieżek rowerowych w mieście zostali zaangażowani rowerzyści, wtedy trasy byłyby lepiej dopasowane do ich potrzeb. Dodatkowo ścieżki byłyby pokryte asfaltem.
Tu powinieneś zrozumieć różnicę pomiędzy konsultacjami społecznymi a współdecydowaniem. W konsultacjach pytam kogoś o jego zdanie, ale to ja podejmuję ostateczną decyzję. Natomiast, gdy pozwalam ludziom na współdecydowanie, to wtedy muszę z tymi osobami wypracować wspólne rozwiązanie, a następnie je wdrożyć.
W projektach społecznych włączanie uczestników i uczestniczek projektu w podejmowanie decyzji nazywa się potocznie partycypacją lub empowernment. Więcej informacji na temat tego, jak to zrobić znajdziesz w onlajnowych bibliotekach Partycypacji obywatelskiej lub Towarzystwa Działań Twórczych „ę”.
Projekt społeczny, a zapisy wniosku o dofinansowanie
Realizując projekty społeczne musisz pamiętać, że taki projekt może się nie udać. Może też wystąpić taka sytuacja, że uczestnicy i uczestniczki projektu podejmą decyzje inne, niż te założone we wniosku o dofinansowanie. Jeżeli napiszesz projekt „na sztywno” bez możliwości elastycznego wprowadzania zmian w zadaniach i nie osiągniesz zakładanych rezultatów projektu, będziesz musiał zwrócić dotację.
Stąd planując wniosek o dofinansowanie projektu społecznego pamiętaj, aby:
- W działaniach opisać ogólne założenia. Tj. wskazujesz, że będą się odbywały spotkania animacyjne, na których uczestnicy podejmą decyzję o zakresie wprowadzanych w ich społeczności zmian. Wskaż też potencjalny zakres tych zmian – mogą one dotyczyć podwórka, klatek schodowych, powołania grupy wsparcia, itp. Ale pod żadnym pozorem nie opisuj dokładnie, że zmodernizujesz podwórko, na którym postawisz 10 ławek i plac zabaw.
- Budżet projektu dostosować do działań. On też powinien być elastyczny i dawać możliwość przesunięć środków pomiędzy pozycjami lub mieć większość pozycje budżetowe pozwalające na dopasowanie wydatków do decyzji podjętych w projekcie. Planując np. stworzenie ogrodu społecznego tworzysz pozycję, która może brzmieć „zakup wyposażenia do ogrodu społecznego (np. ławki, donice, lampy, łopaty, grabie, sekatory i inne wskazane przez uczestników i uczestniczki projektu)”. Jeżeli tak opiszesz pozycje budżetową, wtedy możesz wydać środki w sposób zaplanowany w projekcie. Wysokość tych pozycji budżetowych nie powinna być zbyt wysoka – wtedy oceniający wniosek zacznie się zastanawiać, czy wydatek nie ma dotyczyć czegoś kompletnie innego niż opisałeś.
- Zatrudnić dobrego animatora działań, który będzie odpowiadał za pracę z grupą. Ta osoba ma za zadanie osiągnięcie głównych efektów projektu. O działaniach animacyjnych sporo pisało Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej z Warszawy. W ich stacjonarnej lub onlajnowej bibliotece znajdziecie sporo merytorycznych tekstów poświęconych temu zagadnieniu.
- Cele i rezultaty tego projektu były elastyczne tak, by móc je dostosować do potrzeb grupy i nie oddawać środków, jeżeli grupa podejmie inną decyzję.
Sprawdź, gdzie szukam informacji o konkursach grantowych i co to są dotacje dla NGO. Polecam Ci też moje pomysły na projekty dla młodzieży, o nauce demokracji, dotyczące treningu czystości i letnich warsztatów dla młodzieży.