Jak przeprowadzić konsultacje społeczne wśród dzieci i młodzieży?

W XXI w. w projektach społecznych przestała „działać” zasada, mówiąca, że: „dzieci i ryby głosu nie mają”. A przynajmniej mamy taka nadzieję. Spora liczba konkursów grantowych wymaga włączenia osób uczestniczących w procesy podejmowania decyzji w projekcie. I o ile pytanie osób dorosłych nie jest trudne, to już dzieci i młodzież tak. Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się, jak przeprowadzić konsultacje społeczne wśród dzieci i młodzieży, aby uzyskać wiarygodne i rzeczowe dane.

Co nie działa?

Wg. badań GUS, w 2019 r. tylko 32,5% organizacji pozarządowych konsultowało swoje projekty działań z osobami wspieranymi przez te organizacje. Pewno, gdybyśmy zapytali firmy, ile z nich zleca badania przed uruchomieniem kolejnej lini produktowej, wyszłoby…? No właśnie, też jestem ciekawa, co by wyszło. Bo z jednej strony w biznesie działa sporo firm, które nie rozpoczną działań bez badań i analiz, a z drugiej – są firmy, które działają „bo lubią i im się spina finansowo”…

Z moich doświadczeń wynika, że warto pytać. I warto przeprowadzać konsultacje społeczne wśród dzieci i młodzieży, chociaż jest to wymagający proces. Na pewno:

• nie działają ankiety wypełniane na spotkaniach grupowych. Czasami piszę, w projektach, że będą ankiety, bo jest to prościej ogarnąć oceniającemu. Jednak po 9 latach robienia ankiet z dziećmi wiem, że to nie ma sensu. Młodzież nie rozumie ich, często się wygłupia. Czasami nie potrafi przeczytać treści… Niezaprzeczalną wartością ankiet jest to, że dzieci i młodzież odkrywają fakt ich istnienia, ale z badawczego punktu ankiety rzadko wnoszą coś ciekawego przy badaniu potrzeb dzieci,
• trudne słownictwo. Dzieci i młodzież często nie uważają w szkole i słowa demokracja, negocjacje, konsultacje, są im po prostu obce. A jeżeli już zaczniemy proponować „proces partycypacyjny”, to jedynym skutkiem jaki odniesiemy, będzie brak zainteresowania naszymi działaniami,
• długie wykłady i wstępy,
• wszystkie bardzo skomplikowane techniki konsultacji, bez ich uproszenia i dostosowania do potrzeb dzieci i młodzieży.

Jakie techniki działają?

W Stowarzyszeniu DROGA ulubioną techniką konsultacyjną jest rozmowa. Czasami przy okazji zajęć można się zapytać, co młodzież myśli na dany temat i jak to widzi. Czasami są to rozmowy indywidualne, czasami grupowe. Wreszcie czasami są organizowane dedykowane zajęcia poświęcone konsultacjom społecznym (tak było np. podczas planowania wspólnego ogrodu). Podczas dedykowanych spotkań są wykorzystywane następujące techniki:

• world cafe,
• burza mózgów,
• dyskusja,
• moderowane spotkanie konsultacyjne,
• spacery badawcze, w tym wykorzystujące fotografię do dokumentacji obserwacji,
• warsztaty planowania partycypacyjnego.

Warto zauważyć, że w takim procesie nie uzyskamy rzetelnych i obiektywnych danych. Jednak uzyskamy dane jakościowe, które są istotne na naszą skalę działania.

Jak przeprowadzono konsultacje społeczne wśród dzieci w projekcie „Młodzi Gniewni budują zielone mury?”

W projekcie zbudowano ogród przy Domu Kultury. Podczas planowania trzeba było uwzględnić potrzeby wielu grup odbiorców: dzieci i młodzieży, mieszkańców okolicznych domów, osób pracujących w DOK. Podczas działań planistycznych wzięto też pod uwagę: układ przestrzenny i możliwość wprowadzenia zmian.

Planowanie było podzielone na etapy:

• warsztaty z konsultacji społecznych i planowania przestrzennego, na których dzieci i młodzież dowiedziały się, jak to się robi i dlaczego,
• rozmowy i indywidualne prace nad projektem ogrodu,
• zebranie indywidualnych potrzeb i wspólna decyzja, czy i w jakim stopniu można je zaspokoić,
• budowę makiety ogrodu,
• 2 otwarte spotkania konsultacyjne na których pracowano z makietą i zbierano uwagi na kartkach i rysunkach.

Proces trwał od lutego do maja 2023 r.

Czy było warto? Zdecydowanie tak! Ogród jest dokładnie taki, jak powinien być…

Projekt był realizowany od listopada 2022 r. do kwietnia 2024 r. wspólnie z Dzielnicowym Ośrodkiem Kultury w Zabrzu Biskupicach.

Projekt był finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.

Przeczytaj też, całe podsumowanie działań projektowych.