Jak „Młodzi Gniewni” zbudowali zielone mury

Od kilkunastu lat Zabrzańskie Stowarzyszenie Na Rzecz Profilaktyki i Pomocy Rodzinie Droga animuje grupę „Młodych Gniewnych”, którzy dzięki temu działają na rzecz dzielnicy i jej mieszkańców. W 2022 r. młodzież wraz z wychowawcami opracowała pomysł na to, aby w dzielnicy powstał ogród społeczny. Wtedy każdy miał inny pomysł na ten ogród, jednak w toku pracy projektowej udało się dojść do konsensusu. W 2024 r., gdy młodzi zbudowali zielone mury możemy pomóc im dzielić się tym doświadczeniem.

Dlaczego zbudowano zielone mury?

Zabrze Biskupice to jedna z najstarszych dzielnic Zabrza, zamieszkała przez 10 788 osób. Jest to dzielnica postindustrialna, o charakterystycznym układzie architektonicznym. Ten układ wywiera wpływ na dzisiejszą sytuację dzielnicy – jest zwarty i skupiony wokół jednej ulicy. Obecnie na obrzeżach zaczynają pojawiać się prywatne inwestycje – głównie ogrodzone osiedla domków jednorodzinnych. Poza ulicą Bytomską i równoległą do niej Kossaka, jest ciągle sporo niezagospodarowanych zielonych przestrzeni.

W latach 80-90 XX w. po restrukturyzacji Biskupickiej kopalni, huty i koksowni, należy doszukiwać się przyczyn obecnych problemów mieszkańców dzielnicy. Tj. dużego odsetka osób niepracujących, bezrobocia dziedziczonego, częstych problemów alkoholowych, przemocy i, co się z tym wiąże, bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, korzystania z pomocy społecznej i związanej z tym roszczeniowości oraz niskiej aktywności obywatelskiej mieszkańców dzielnicy. Problemy Biskupic spotęgowało utworzenie w starych, zaniedbanych wielokondygnacyjnych kamienicach i osiedlach robotniczych mieszkań socjalnych i lokali komunalnych. Do nich w latach 90. przesiedlano „trudne” rodziny z całego Zabrza. W dalszym ciągu w Biskupicach jest bardzo wysoki odsetek mieszkań socjalnych.

Wraz z rozwojem dzielnicy i zachodzącymi w niej zmianami społecznymi można zaobserwować stopniowe „oderwanie” się mieszkańców od „ziemi”. Młodzież kupuje (o ile) warzywa w sklepach, a starsi – przekształcają ogródki warzywne w działki rekreacyjne. Młode osoby nie wiedzą, jak wygląda rosnący na krzaku pomidor i, co to jest ocet balsamiczny. Do czasu podjęcia działań projektowych w Biskupicach nie było wspólnie uprawianego ogródka warzywno-kwiatowego.

Przyczyny

Ekologia kojarzy się z „ekoterrorystami”, weganami, przymusową segregacją śmieci i innymi postawami skrajnymi. Młodzież nie zauważa tego, że najcenniejsze działania ekologiczne są codziennymi decyzjami dot. pożywienia i wyboru lokalnych produktów, recyglingu odpadów, dbania o środowisko dla ptaków i owadów. Cały projekt miał na celu uwrażliwienie młodych osób na mądre myślenie o ekologii i na stworzenie zielonego i ekologicznego miejsca w dzielnicy przez zaangażowanie młodych osób w działania społeczne i poszanowanie dobra wspólnego.

Kto?

W aktywne działania projektowe i budowę ogrody zaangażowały się 37 osoby z Zabrza Biskupic w wieku 4 – 17 lat. Dodatkowo na różnych zajęcia projektowe trafiło 67 osób, które nie zdecydowały się na formalne przystąpienie do projektu. Z 37 osób 25 to dziewczyny, a 12 – chłopcy.

W projekt trudniej było zaangażować chłopaków, którzy niechętnie uczestniczą we wspólnych działaniach. Przekonno ich możliwością wsparcia grupy w typowo męski sposób: to oni na zajęciach obsługiwali „niebezpieczne” narzędzia i budowali meble ogrodowe ze starych palet. Dziewczyny sadziły, malowały i sprzątały. Niektóre decydowały się na pomoc w budowie ławek. Jednak biorąc pod uwagę wagę palet i worków z ziemią, chętnie pozwalały wykonywać te prace chłopakom.

Co?

Aby zbudować zielone mury (ściany ogrodu) Stowarzyszenie musiało zrealizować cykl edukacyjny. Osoby uczestniczyły w:

• 18 stacjonarnych warsztatach edukacyjnych z zakresu projektowania ogrodów, kuchni roślinnej, szeroko pojętego ogrodnictwa, budowania schronień dla ptaków i owadów, pracy w drewnie, krawiectwa i wielu innych,
• 8 warsztatach wyjazdowych, w tym 2 dwudniowych. Na nich zwiedzano ogrody botaniczne i inne ciekawe biologicznie i kulturowo miejsca,
• 2 warsztatach z fotografii poklatkowej, dzięki którym powstały filmy na kanale YT prowadzonym przez Stowarzyszenie Droga,
• 2 warsztatach z zakresu konsultowania działań w przestrzeni dzielnicy.

Dodatkowo w projekcie zrealizowano letni obóz integracyjno-survivalowy. W ramach którego grupa wyjechała na tydzień nad morze.

Jak?

Projekt był realizowany od listopada 2022 r. do kwietnia 2024 r. wspólnie z Dzielnicowym Ośrodkiem Kultury w Zabrzu Biskupicach.

Projekt był finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.

Przeczytaj też o tym, jak Młodzi Gniewni poznawali demokrację.