Podstawy prawne dostępności dla organizacji

Dostępność dla organizacji pozarządowych jest gorącym tematem od 2019 r. Wtedy w pełni weszła Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz Ustawa o dostępności cyfrowej. Te ustawy, tak jak każde inne w naszym kraju, nie są jednoznaczne i wprowadzają dużo zamieszania w działaniach organizacji pozarządowych. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są podstawy prawne dostępności w organizacjach pozarządowych.

Konstrukcja wyżej wymienionych aktów prawnych bardziej straszy karami, niż wyjaśnia, jak prawidłowo prowadzić działania tak, aby były one dostępne. Straszą też grantodawcy, którzy wskazują, że całość działań projektowych musi spełniać kryteria dostępności.

Czym powinna być dostępność dla organizacji?

Uważam, że w dobrze rozwiniętych i świadomych organizacjach dostępność powinna być ich przewagą konkurencyjną. Nie czymś, co trzeba robić, ale czymś, co sprawia, że nasze działania są bardziej atrakcyjne dla potencjalnych odbiorców. Np. młode matki mając do wyboru podobną usługę w obiekcie, który jest dostępny, a w takim, do którego będą musiały wnieść wózek, raczej wybiorą tę ofertę, która spełnia kryteria dostępności. W przypadku dostępności cyfrowej jest jeszcze ciekawiej. Brak responsywności www prowadzi do tego, że osoby nie zobaczą jej w swoich telefonach i nie przeczytają ważnych treści.

Czy Twoja organizacja pozarządowa musi być dostępna?

Zgodnie z art. 3 Ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami zapewnienie dostępności jest obowiązkiem:

1. jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1634, 1692,1725, 1747, 1768 i 1964),
2. innych, niż określone w pkt 1, państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
3. innych, niż określone w pkt 1, osób prawnych, utworzonych w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot:
   a) finansują je w ponad 50% lub
   b) posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub
   c) związków podmiotów, o których mowa w pkt 1 i 2, lub podmiotów, o których mowa w pkt 3”.

Z tego artykułu jasno wynika, że organizacje, których budżet w ponad 50% pochodzi ze środków publicznych muszą zapewnić dostępność swoich działań. Organizacje, które nie pozyskują środków publicznych, zgodnie z zapisami art 5. pkt 1 ustawy:

„dążą w prowadzonej działalności do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami”.

Z kolei w artykule 4 Ustawy znajdziesz informację o tym, co oznacza dostępność. Jest nią uniwersalne projektowanie lub racjonalne usprawnienia.

Dostępność zadań publicznych

O ile sprawdzenie i udowodnienie sposobu finansowania działań przez organizacje jest kwestią karkołomną. I może się odbywać, chyba tylko na podstawie skargi klienta. To realizacja projektów finansowanych ze środków publicznych nakłada na organizację obowiązek zapewnienia dostępności.

Zgodnie z Ustawą podmiot publiczny ma obowiązek wpisania w zawierane umowy obowiązek zapewnienia dostępności działań przez podwykonawcę lub grantobiorcę. W efekcie, jeżeli Twój projekt będzie podlegał kontroli, możesz się spodziewać bardzo dokładnego sprawdzenia Tego, jak w projekcie zapewniłeś dostępność działań.

Podstawy prawne dostępności – różne standardy i modele

Zgodnie z Ustawą o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami wyróżniamy 3 rodzaje dostępności:

1. architektoniczna,
2. cyfrowa,
3. komunikacyjno-informacyjna.

I sam ten podział nie jest zły, można z niego korzystać przy aplikowaniu o środki rządowe i samorządowe. Jednak aplikując o środki unijne należy wziąć pod uwagę dokument „Standardy dostępności dla polityki spójności 2021-2027„. W tym dokumencie operator Funduszy podzielił je na następujące standardy:

1. szkoleniowy (szkolenia, kursy, warsztaty, doradztwo),
2. informacyjno-promocyjny,
3. transportowy,
4. cyfrowy (serwisy internetowe, aplikacje, dokumenty elektroniczne, multimedia, itp.)
5. architektoniczny.

Przeczytaj, jakie są Fundusze Europejskie w perspektywie 2021 – 2027.

Zapraszam też do zapoznania się z kolejnymi artykułami poświęconymi konkretnym obszarom dostępności.

Nie chcesz czytać? Posłuchaj podcastu o zapewnianiu dostępności przez organizacje. Możesz też od razu wskoczyć na wyższy poziom i dowiedzieć się, czym jest audiodeskrypcja.